फेरिएकी सुजाता !

• सुरज थपलिया

सुजाता कोइराला बुबा गिरिजाप्रसाद कोइरालाको पेरिफेरिमा रहेर नेपाली राजनीतिमा उदाइन् । र, शक्ति अभ्यासमा केन्द्रित भइन् । शक्तिको रुचि बढ्दा उनले आफूलाई अब्बल महिलाको रुपमा उभ्याउने कोशिश गरिन्। शक्तिको आडमै उपप्रधान तथा परराष्ट्र मन्त्री बनिन् ।

उक्त पद बुबा गिरिजाको कारण पाएको भन्नेको कमी छैन । तर, उनले जुन पद हासिल गरिन् त्यसले उनलाई काँग्रेस राजनीतिमा स्थापित गरायो । समयसँगै सुजाताले बलियो पञ्जा फिँजाइन् । ‘सुजाता दिदी’ भन्दै हिँड्नेहरूको लावालस्कर बढ्दै गयो । उनी सुजाता ‘दी’ ले चर्चित बनिन् ।

देशको राजनीति पिता गिरिजाको वरिपरि रहँदा उनी शक्तिलाई पुज्नेको केन्द्रबिन्दुमा थिइन् । उनको अघपिछि हिँड्नेको हुल हुन्थ्यो । उनी गिरिजाकी एक्ली छोरी थिइन् । बुबाको निधनसँगै सुजाताको शक्ति क्षय हुँदै गयो । उनका अघिपछि हिँड्ने भीड हराउँदै गयो । उनी एक्ली एक्ली भइन् । सुजाता ‘दी’ भन्दै हिँड्ने हुल अर्को शक्तिशालीको पछि कुद्न थालिसकेको थियो ।

मान्छे शक्तिकै पछि कुद्ने जात न हो । सुजाता बिरामी परिन् । उनलाई क्यान्सर भयो । उपचारमा लाग्दा उनले सधैँ व्यस्त हुने राजनीतिक भेटघाटलाई कम गरिन् । कार्यकर्ताको आवतजावत पनि कम भयो । उनी धेरै घरमा नै आराम गर्न थालिन् । कार्यक्रमहरुमा कमै देखिन्थिन् ।

यसै महिना सुजाता दाजु डा.शेखर कोइरालाको सचिवालयमा देखा परिन् । उनी आउनुअघि नै कार्यकर्ताले सचिवालय भरिएको थियो । उनी आउनुको कारण १५औँ महाधिवेशनमा दाजु शेखरसँग मिलेर जाने उदघोष गर्नु थियो । दाजु बहिनी सँगै बसेर कार्यकर्तासँग बाचा गरे हामी मिलेर जान्छौँ । सुजाताले शशांकलाई पनि आफूहरुसँगै ल्याउने बाचा गरिन् ।

१४औँ महाधिवेशन अघि पनि बाचाहरु भएका थिए । तीन कोइराला एक भएर जाने पटक पटक समाचार आएर बने । तीनजना (शेखर, सुजाता र शंशाक)ले मिलेरै जान्छौँ एक मात्रै सभापतिको उमेदवार हुन्छौँ भनेका थिए । तर, समयक्रमसँगै तीनै जना एकै ठाउँमा रहन सकेनन् । पार्टीभित्रका या बाहिरी कुन शक्तिले मिल्न दिएन त्यो खुलिसकेकै छ ।

सभापतिमा एक मात्रै उम्मेदवार त भए तर सुजाता उपसभापतिमा उठिन्, शशांक केन्द्रीय सदस्यमा उठे । दुई कोइराला पराजित भए भने शंशाक केन्द्रीय सदस्यमा विजयी भए । फेरि काँग्रेसमा १५औँ महाधिवेशनको चर्चा सुरु भएको छ । सो चर्चासँगै कोइराला एकताको प्रयास सुरु भएको छ ।

तीन कोइराला मिलाउन कांग्रेसका नेता कार्यकर्ता लागेका छन् । कांग्रेसका पुराना नेताहरुलाई कोइरालाहरू मिले मात्रै कांग्रेसको ‘साख’ जोगिने विश्वास छ । साउनकै सुरुवातमा काठमाडौँमा सुजाता प्रमुख अतिथि हुने एक कार्यक्रम आयोजना गरिएको थियो । उनी साधारण मानिस जस्तै गरी कार्यक्रममा देखिइन् ।

उनलाई खादा माला लगाउने भीड थिएन । न उनको अघिपछि लाग्ने लावालस्कर नै । न सुजात दिदी जिन्दावाद भन्ने हुल नै थियो । कांग्रेसमा देखिनै विरलै दृश्य थियो त्यहाँ । सिन्धुपाल्चोकका पूर्वसभापति भुपेन्द्र बहादुर थापाले सुजातालाई स्वागत गरे । कार्यक्रम सुरु नभएकाले उनी कुर्सीमा बसिन् । नेता कार्यकर्ताले उनलाई घेरे ।

उमेरले उनी सात दशक नजिक होलिन् । तर, नामैले सबैलाई चिन्थिन् । ‘ए भाइ तिमी पनि आएका छौँ ?,’ उनी सोधिरहेकी थिइन् । साधारण जस्ता देखिने कार्यकर्तासँग उनी मज्जाले हाँसेर बोलिरहेकी थिइन् । त्यहाँको दृश्यले हाइफाइ गर्नेहरुले पार्टी कब्जा गरेको काँग्रेसमा पनि यस्तो हुन्छ र भन्ने लाग्थ्यो ।

उनलाई लुगा कपडाले केही फरक परेकै थिएन । सुकिला मुकिलाको पार्टी भनेर चिनिने कांग्रेसमा तिनीहरु अहिलेको समयमा अपवाद थिए । तर, बिपीका सच्चा अनुयायीहरु तिनीहरु नै थिए । सुजाता कुनै पार्टीको कार्यक्रममा हैन माइत आएकी झै लाग्थ्यो । सबैले उनलाई दिदी भनिरहेका थिए । फोटो खिचिरहेका थिए । पुराना गफ गरिहेका थिए । कांग्रेसको चिन्ता र चासो त छँदैथियो ।

लामो समयपछि कार्यकर्ताको भीडमा आफूलाई पाउँदा उनी खुसी देखिन्थिन् । अझ भनौ खुसी उनको मुहारमा छरपष्ट देखिन्थ्यो । उनले धेरै सँगको फोटो आफ्नै मोबाइलबाट लिइन् । कता कता उनमा गिरिजाप्रसादको झझल्को देखिन्थ्यो । कार्यक्रम सुरु भएपछि उनलाई मञ्चमा लगियो । करिब ५ सय नेता कार्यकर्ताहरु माझ आफूलाई उभ्याउन पाउँदा उनी दंग थिइन् ।

धेरै वक्ता थिएनन् । जो थिए उनीहरु कांग्रेस हाक्ने नेताहरू थिए । नेताहरूले कांग्रेस पार्टीमाथि आक्रोश पोख्दा उनीपनि आक्रोशित हुन्थिन् । चिन्तित देखिन्थिन् । कसरी पार्टीलाई पुरानो अवस्थामा फर्काउने चिन्तामा भए जस्तो लाग्थ्यो ।

जब गिरिजा, बिपी र शेखरको नाम कार्यकर्ताले लिन्थे उनको मुहार उज्यालिन्थे । आँखा रसिला देखिन्थे । क्षणभरमै आँसु भरिन्थे । उनले आफ्ना पिता पुर्खाले बनाएको पार्टी अहिलेको अवस्थामा पुग्यो भनेर दुःख मनाउ गरिन् । सायद आफ्नो सुखद् बाल्यकाल सम्झिइन् । उनको मुहारका संकेतहरू परिवर्तन भइरहन्थे । उनले बेल्दै गर्दा १४औँ महाधिवेशनमा दाजु शेखरलाई सहयोग नगरेर गल्ती गरेको स्वीकारिन् । १४औँ मा उनी प्रकाशमान सिंहको उपसभापति भएर निर्वाचन लडेकी थिइन् ।

गणेशमान र गिरिजाले पार्टीलाई सहकार्यबाट अगाडि बढाएको भन्दै उनका छोराछोरी मिलेर अघि बढेको उनीहरुले बताएका थिए । तर, उनीहरुले सफलता पाएनन् । महाधिवेशन भएको करिब तीन वर्षपछि उनले कांग्रेस नेतृत्व कोइराला परिवारबाट टाढा गएकोमा सार्वजनिक रुपमा दुखेसो पोखिन् । पहिला गरेको निर्णयहरूमा पश्चाताप गरिन् । जसरी नि कोइराला परिवारमा नेतृत्व पर्खाउने बताइन् ।

१५औँ मा कुनै पद नलिइ दाजु शेखरलाई सभापति बनाउने अभियानमा उनी होमिएको बताइन् । त्यसैका लागि प्रत्येक हप्ता उनी शेखरको सचिवालयमा बसेर कार्यकर्ताहरु भेट्छिन् । कुरा सुन्छिन् । शेखरलाई सभापति बनाउन उनले आफूले मात्रै संकल्प गरिनन् कार्यकर्तालाई पनि आह्वान गरिन् । त्यही मुद्दा लिएर कार्यकर्तामाझ जिल्ला जिल्ला पुग्ने बताइन् ।

उनलाई एउटा कुराले निकै सताउने बताइन् । ‘सर्वसाधारणले तपाईंले बुबाहरूले ल्याएको प्रजातन्त्र यही हो’ भन्दै प्रश्न गर्दा उनी अवाक्क हुन्छिन् ।

‘तपाईंको बुबाहरूले अहिलेको अवस्था देखाउन १९ वर्ष जेल बसेर प्रजातन्त्र ल्याएको हो’भन्दा उनीसँग केही जवाफ हुन्न । ‘गणतन्त्रको शासनमा भ्रष्टाचार, घुसखोरी, बेतिथि, निराशामात्रै छ म के भनेर उतर दिउँ’ उनी निराश हुँदै भन्छिन् ।

बिपीले सबै नेपालीको समृद्धिको लागि राणाशासन र पञ्चायतविरुद्ध लडेका थिए । उनका बुबाले ०४६ र ०६२।६३को जनआन्दोलन हाँकेका थिए ।

उनीहरूले ल्याएको प्रजातन्त्र र गणतन्त्रले तपाईं हामीले चाहेको कुरा बोल्न लेख्न पाएका छौँ । तर, उनीहरूले जनतालाई सुख दिन देखेको सपना भने कतै धुमिल भएको छ ।

युवाहरु पलायन भएकोमा पनि सुजातले चिन्ता व्यक्त गरिन् । युवाहरूलाई देशले सपना देखाउनै नसकेको उनको तर्क छ । ‘यो गर्नुपर्ने कांग्रेसले हो नि तर कांग्रेस कहाँ छ कुन अवस्थामा छु,’ उनी प्रश्न गर्छिन् । उनले १४औँ महाधिवेशनमा परिवार विघटित हुँदाको पीडा अहिले जनताले पाइरहेको बताइन् । कांग्रेसीले पाइरहेको बताइन् । बुबाहरुले देश विकासको सुन्दर सपना देखेको र त्यसकै लागि जीवनभर लडेको उनले सम्झिइन् ।

बिपी बुबाको राजनीतिक जीवनमा परिवाले साथ दिएको सम्झदै उनले अब शेखर दाले त्यो साथ पाउने उद्घोष गरिन् । त्यसका लागि सबै परिवारसँग छलफल गरिरहेको बताइन् । सपरिवार एक हुने संकल्प गरिन् ।

नेपाली राजनीतिमा नेपाली कांग्रेसमा कोइराला परिवारको नाम श्रदाले लिइन्छ । तर, गिरिजाप्रसाद र सुजाताले गर्दा कांग्रेस बदनाम भएको तर्क गर्नेहरु पनि छन् । त्यतिबेला भन्दा अहिले कांग्रेस झनै कमजोर भएको छ । गुण्डागर्दी, पैसावाल, डन, उद्योगी, व्यापारीहरूले पार्टी कब्जा गरेका छन् । बिपीले देखेको समाजवाद अक्षरमा मात्रै सीमित छ ।

आफूमाथि यसअघि लागेका दागहरूलाई मेटाउँदै कमजोर भएको पार्टीको अस्तित्व उठाउने संकल्पमा सुजाता छिन् । उनी परिवारमात्रै एक गराउँदै छैनन् कांग्रेस र देश एक बनाउने अभियानमा छिन् । त्यो सपना र संकल्प उनको मुहारमा स्पष्ट देखिन्छ । हेरौँ उनको अभियान कति सफल विफल हुन्छ ?