देउडा मनोरञ्जन मात्र होइन, सुदूरपश्चिमको पहिचान हो : विनोद बाजुरेली [भिडिओ]

• सन्तोषी रावल

काठमाडौँ, २४ असोज । लोकदोहोरी, तिहारका गीतदेखि देउडा शैलीका सिर्जनासम्म पछिल्ला वर्षहरूमा चर्चामा रहेका गायक तथा संगीत संयोजक बिनोद बाजुरेली सुदूरपश्चिमको लोक संस्कृतिलाई राष्ट्रिय स्तरमा चिनाउने कलाकारका रूपमा परिचित हुनुहुन्छ । बाजुरामा जन्मिनुभएका उहाँले विद्यालय जीवनमै संगीतको यात्रा सुरु गर्नुभएको थियो । उहाँ सम्झिनुहुन्छ, “हामी स्कुल पढ्दा देउडा मात्र होइन, पूर्वेली र आधुनिक गीत पनि गाउन्थ्यौँ । पछि जब चेतना जाग्यो, देउडा पनि हाम्रो गाउनुपर्ने भन्ने महसुस भयो ।”

सुदूरपश्चिमको लोकसाहित्य, लोककथा र लोकसंस्कृतिको जरा नै देउडा रहेको बताउँदै उहाँले देउडा सबै वर्ग, जातजाति र भाषाभाषीहरूमा समान रूपमा लोकप्रिय रहेको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार, देउडा सुदूरपश्चिम मात्र होइन, कर्णालीका जिल्लासम्म फैलिएको संस्कृति हो । जुन सुदूरपश्चिमेली पहिचानको मुख्य आधार बनेको छ ।

सन् २०६९ सालमा अल्का डिजिटल महानगरबाट पहिलो एल्बम निकाल्दै औपचारिक संगीत यात्रामा होमिएका बाजुरेलीले ‘भीरको घाँस काट्न सक्छौँ र ?’ जस्ता गीतबाट सांगीतिक पहिचान बनाए । त्यसपछि उहाँका ‘भैँसी गोठ स्याउला’, ‘फोन गर्याइ दश बज्या राति’, ‘घर मेरो प्रदेश नम्बर सात’, ‘नसुके हजारी फूल’ र ‘हियारै जलाउने रहेछ पियार’ लगायतका गीतहरूले उहाँलाई देउडा शैलीका लोकप्रिय गायकका रूपमा चिनायो ।

“त्यो बेला युट्युब र टिकटकको जमाना थिएन, तर मेरा गीतहरू मान्छेले भित्रभित्रै रुचाए,” उहाँ सम्झिनुहुन्छ । पछिल्ला वर्षहरूमा उहाँका गीतहरू टिकटकमा निकै भाइरल बनेका छन् र उहाँले त्यसलाई स्रोताले दिएको माया र प्रेरणा मान्नुभएको छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, “म धेरै बजार धाउँदिनँ, तर टिकटक र रिल्समा जब आफ्ना गीतहरूमा हजारौँ भिडिओ देख्छु, गर्व लाग्छ ।”

बाजुरेली केवल गायक मात्र होइनन्, दक्ष संगीत संयोजक (एरेन्जर) पनि हुन् । उहाँले मिलन लामा, रामचन्द्र काफ्लेलगायतका चर्चित कलाकारहरूसँग काम गर्नुभएको छ ।

आफ्नो संगीतमा सुदूरपश्चिमको स्वाद समेट्ने उहाँ भन्नुहुन्छ, “मैले बनाएका हरेक गीतमा सुदूरपश्चिमको फ्लेभर राख्ने गर्छु । चाहे त्यो देउडा होस् वा आधुनिक ।” उहाँका लागि देउडा मनोरञ्जन मात्र होइन, सुदूरपश्चिमको पहिचान हो । उहाँ भन्नुहुन्छ,“सुदूरपश्चिमका सबैलाई देउडा खेल्न आउँछ । गाउन नजाने पनि पाइला मिलाउन सक्छन्, यो हाम्रो मौलिकता हो ।”

देउडाको संरक्षणका विषयमा बाजुरेलीले भन्नुभयो, “देउडाको जगेर्ना जनस्तर र सरकार दुवैबाट हुनुपर्छ । जनताले आफ्ना संस्कृतिलाई माया गर्नुपर्छ, सरकार पनि त्यही संरक्षणका कार्यक्रम ल्याउनुपर्छ । पप र र्‍याप गीत सुन्ने, पिज्जा खाने हाम्रो अधिकार हो तर कहिलेकाहीँ सिस्नुको साग पनि खानुपर्छ । त्यस्तै देउडा पनि सुन्नुपर्छ ।”

उहाँले देउडा प्रतियोगिता, मेला–महोत्सव र सांस्कृतिक दिवसका रूपमा कार्यक्रम गर्नुपर्ने आवश्यकता औँल्याउनुभयो । उहाँका अनुसार, कर्णाली प्रदेशले साउन १ गते ‘देउडा दिवस’ मनाएको जस्तै सुदूरपश्चिम सरकारले पनि सांस्कृतिक दिवसको रूपमा यसलाई विस्तार गर्नुपर्छ ।

उहाँका पछिल्ला गीतहरूमध्ये ‘१० बजे राति’ विष्णु माझीसँग उहाँले गाउनुभएको हो । जसको सुटिङ काठमाडौँ दरबार स्क्वायरमा गरिएको थियो । सो गीतमा पार्वती राई र शंकर बिसीले मोडलिङ गर्नुभएको थियो । त्यसपछि ‘ओ मेरी हुनेवाली जीवन साथी’ जस्ता गीतहरूले पनि उहाँलाई नयाँ पुस्तामा लोकप्रिय बनाएको छ । उहाँले भन्नुभयो, “देउडाभित्र विकृति र विसंगति हटाएर मौलिकता जोगाउनुपर्छ । वास्तविक देउडियाहरू गाउँमै छन्, उनीहरूलाई सम्मान र अवसर दिनुपर्छ ।”

सुदूरपश्चिमको माटोमा हुर्किएका बिनोद बाजुरेली आज नेपाली संगीत क्षेत्रमा मौलिकता, पहिचान र सिर्जनशीलताको प्रतीक बन्नुभएको छ । उहाँले भनेझैँ, “देउडा हाम्रो संस्कृति हो, हाम्रो आत्मा हो । यसलाई जोगाउने जिम्मा कलाकार, जनता र सरकारले सँगसँगै लिनुपर्छ ।’ बाजुरेली अहिले पनि नयाँ देउडा र लोकदोहोरी गीतहरूको तयारीमा हुनुहुन्छ । जसबाट उहाँ फेरि सुदूरपश्चिमको आवाज देशभर गुञ्जाउने लक्ष्यमा हुनुहुन्छ । –नेपाल न्यूज बैंक